Sophie Barat

Het Sophianum is genoemd naar Sophie Barat. In de hal kun je haar in glas-in-lood bekijken, naast haar vriendin Philippine. Maar wie was Sophie Barat?

St. Madeleine Sophie Barat werd geboren op 12 december 1779 in Joigny (Frankrijk). Haar vader was een wijnboer. Ze wilde graag kloosterzuster worden. In die tijd was dat moeilijk, omdat alle kloosters gesloten waren vanwege de Franse Revolutie. Alles moest in het geheim gebeuren. Als tiener werd zij door haar oudere broer Louis, die priester was, meegenomen naar Parijs. Hij werd haar leraar, waardoor zij een betere opleiding kreeg dan de meeste meisjes in haar omgeving. In 1800, kort voor haar 21ste verjaardag, stichtte zij de Sociëteit van het Heilig Hart . Het doel was: een leven van gebed leiden en de educatie van meisjes. Meisjes in die tijd gingen normaal gesproken niet naar school, ze bleven analfabeet! Tijdens haar leven stichtte zij 105 huizen in verschillende landen. Zo ook in 1848 in Vaals. De Sociëteit is gevestigd in alle werelddelen.

Zo bijzonder, dat een klein, tenger figuurtje wereldwijd zo een grote invloed heeft gehad. Madeleine Sophie is op 25 mei 1865 te Parijs overleden. 25 mei is de datum waarop jaarlijks, door de hele Sacré-Cœur familie wereldwijd zowel zusters als oud-leerlingen, haar feestdag wordt gevierd. Op de trappen in de aula staan twee spreuken van haar. In mei 2024 bracht een delegatie van het Sophianum een bezoek aan haar geboortehuis in Joigny. Een groep leerlingen en docenten fietste toen vanuit Gulpen naar het Franse stadje. Een onvergetelijke ervaring!

Sacré-Coeur in Vaals

De weg naar het huidige Sophianum loopt via veel wegen door het Heuvelland. Langs de twee mavo’s, de LTS, de landbouwschool, de avondnijverheidsschool, de LHNO/LEAO: allemaal scholen die het onderwijs in deze streek kleur hebben gegeven en het Sophianum gemaakt hebben tot wat het nu is: een streekschool met zowat alles in huis.

Een belangrijke plek in de geschiedenis van het Sophianum is Kasteel Bloemendal in Vaals. Hier zijn de zusters van de orde van Sacré-Coeur in 1848 gestart met onderwijs aan meisjes.

De meisjes verbleven allemaal op een internaat. Ze volgden een strak rooster, waarbij tijd ingeruimd was voor de lessen, maar ook voor studeren en ontspanning. De lessen werden gegeven door de zusters. Ze waren streng en er heerste discipline in de school. Pas in 1946 verscheen de eerste mannelijke docent op school, meneer van der Beek. Als hij les gaf, zat er achterin de klas een zuster te breien! Tot ongeveer 1950 waren er geen buitenschoolse activiteiten.

De meisjes in Vaals droegen schooluniformen: een lichtblauwe bloes en grijze rok. Op zon- en feestdagen droegen ze een witte bloes en donkerblauwe rok. In 1968 werden de schooluniformen afgeschaft.

Halverwege de jaren '60 werd de school opengesteld voor jongens. De naam van de school werd in 1968 veranderd in ‘R.K. Atheneum-School voor Havo Sophianum’.
Het internaat sloot in het begin van de jaren '70. Het leerlingenaantal groeide dusdanig dat de locatie in Vaals te klein werd. Daarom verhuisde de school in 1980 naar een nieuw schoolgebouw in Gulpen.

Fusiescholen

In de loop der jaren is een aantal scholen uit de regio opgegaan in het grotere Sophianum. In Vaals bevond zich, naast het Sacré-Coeur in Kasteel Bloemendal, de RK MAVO. Hier gingen in eerste instantie de jongens uit Holset, Vaals en Vijlen naar school. In 1987 sloot deze mavo haar deuren en fuseerde met het Sophianum (waar toen alleen nog havo en vwo was) in Gulpen. Als afscheidscadeau mochten alle leerlingen en personeelsleden een rondvlucht maken boven Zuid-Limburg.

In Gulpen was er ook een MAVO, Sint Petrus. Deze school stond lange tijd aan de Witteweg. Hier werden voor het eerst vakken als scheikunde en natuurkunde gegeven, die vanaf de jaren '60 verplicht werden. Ook was hier de zogenaamde 'moedermavo' gevestigd.

In Nijswiller werd in 1965 de RK LTS gebouwd. Een vooruitstrevende school, waar diverse onderwijskundige experimenten met succes werden uitgevoerd. Menig leerling in de regio leerde in de grote praktijklokalen metselen, lassen of koken. In de jaren '70 werd een onderwijsproject 'middenschool' op de Elzet georganiseerd, waarbij leerlingen een dag op deze locatie verbleven.Er werden jaarlijks rommel- en hobbymarkten georganiseerd, er was een fanatieke computerclub, leerlingen bekwaamden zich in de duivensport en de St Nicolaas Cross was elk jaar een hoogtepunt. Huisorkest De Daniëlo's luisterde menige bijeenkomst op. In 1997 fuseerde deze school, toen het Heuvelland College geheten, met het Sophianum. In december 2016 werd het schoolgebouw gesloten.

Leerlingen die in het boerenbedrijf werkten of wilden werken, konden in vanaf 1929 terecht op de Lagere Landbouwschool. Deze was oorspronkelijk gevestigd in Gulpen aan de Molenweg. Naast basisvakken kregen ze o.a. vakken als dierkunde, zuivelbereiding en landbouwwerktuigkunde. Later wordt deze school omgevormd tot Huishoud- en Nijverheidsonderwijs (HNO), omdat vanaf dan ook meisjes toegelaten worden tot de school. In de jaren '60 verhuisde de school naar een nieuw gebouw aan de Oude Maastrichterweg. Naast 'zorg en welzijn' (zoals het nu zou heten) wordt er ook de afdeling 'economie' (toen heette dat LEAO) aan het onderwijsprogramma toegevoegd. In 1988 fuseerde deze school met het Sophianum.

Voor leerlingen die de lagere school (tegenwoordig: basisschool) hadden verlaten en alsnog een opleiding wilden volgen, was er de avondnijverheidschool. De lessen werden op diverse locaties in Gulpen gegeven, waaronder in het gebouw van de landbouwschool aan de Molenweg. Het doel van deze school was om de leerlingen theoretische vakkennis bij te brengen. In 1966 werd deze school gesloten.

Jubileumboek

Meer lezen over de geschiedenis van onze school? In december 2024 verscheen ons jubileumboek. Een schitterend boekwerk, geschreven door Tjeu Seeverens, Jo Reijnders en Tom Offermans, dat diep in het DNA van het Sophianum duikt. Oude en nieuwe foto's, gesprekken met huidige leerlingen én oud-leerlingen, een blik op de cabaretgeschiedenis en internationalisering, de achtergrond van de aankomstceremonie en de oprichting van 'De Penneloetsjere' tot aan de coronapandemie. Het staat er allemaal in. Een must voor iedereen die geïnteresseerd is in het Sophianum en het onderwijs in het algemeen.

Het boek is - zolang de voorraad strekt - te koop bij de Kloosterboekhandel in Wittem, de ReadShop in Vaals en de Primera in Gulpen.